اوکراین، کشوری که درگیر جنگ و بحران‌های ژئوپلیتیکی است، به دلیل منابع معدنی غنی خود توجه قدرت‌های جهانی را به خود جلب کرده است. آمریکا، که در تلاش برای کاهش وابستگی به چین و روسیه در حوزه مواد معدنی استراتژیک است، اکنون به ذخایر معدنی اوکراین چشم دوخته است. در دوره اخیر، دولت ترامپ فشارهای بی‌سابقه‌ای بر کی‌یف وارد کرده تا کنترل این منابع را به واشنگتن واگذار کند. اما این موضوع تنها یک معامله اقتصادی نیست، بلکه بخشی از یک رقابت بزرگ‌تر برای تسلط بر زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی است.
چرا اوکراین مهم است؟
اوکراین روی یکی از بزرگ‌ترین کمربندهای زمین‌شناسی اروپا قرار دارد و ذخایر قابل توجهی از عناصر کمیاب و فلزات صنعتی ارزشمند را در اختیار دارد. تخمین زده می‌شود که این کشور دارای ذخایر گسترده‌ای از بریلیوم، گرافیت، هافنیوم، ژرمانیم و گالیوم باشد که در صنایع پیشرفته مانند تولید نیمه‌هادی‌ها، باتری‌ها، رآکتورها و تجهیزات پزشکی کاربرد دارند. بااین‌حال، مهم‌ترین منابعی که توجه آمریکا را جلب کرده‌اند، تیتانیوم و لیتیوم هستند.
تیتانیوم ماده‌ای کلیدی در صنایع هوافضا و رنگ‌سازی است و اوکراین بین ۴ تا ۷ درصد تولید جهانی این فلز را تأمین می‌کند. همچنین این کشور دارای ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل ذخایر جهانی تیتانیوم است. از سوی دیگر، لیتیوم که برای تولید باتری‌های خودروهای برقی حیاتی است، در چهار معدن بزرگ اوکراین یافت می‌شود. بااین‌حال، برخی از این معادن در نزدیکی جبهه جنگ یا در مناطق تحت اشغال روسیه قرار دارند.
فشار آمریکا برای دسترسی به معادن اوکراین
در ماه‌های اخیر، دولت ترامپ رویکردی سخت‌گیرانه در قبال اوکراین اتخاذ کرده است. طبق گزارش‌ها، وقتی وزیر خزانه‌داری آمریکا، اسکات بسنت، در آستانه کنفرانس امنیتی مونیخ به کی‌یف سفر کرد، پیشنهادی غیرمنتظره به زلنسکی ارائه داد: واگذاری کامل کنترل منابع معدنی اوکراین به آمریکا. طبق گزارش منابع آگاه، زلنسکی تنها یک ساعت برای پذیرش این درخواست فرصت داشت.
اوکراین این پیشنهاد را نپذیرفت و بحث را به کنفرانس مونیخ کشاند. در آنجا، آمریکا بار دیگر فشار آورد و خواستار ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع طبیعی اوکراین به‌عنوان بازپرداخت کمک‌های نظامی که ظاهراً قبلاً ارائه شده بود، شد. اما این پیشنهاد، هیچ‌گونه تضمین امنیتی برای اوکراین نداشت. زلنسکی در واکنش اعلام کرد که قبل از تقسیم منابع، ابتدا باید امنیت کشورش تضمین شود.
چالش‌های استخراج منابع اوکراین
باوجود منابع غنی، استخراج مواد معدنی اوکراین با چالش‌های بزرگی روبه‌رو است. از زمان فروپاشی شوروی، بسیاری از معادن این کشور مورد مطالعه دقیق قرار نگرفته‌اند و مشخص نیست که ذخایر واقعی آن‌ها چقدر است. همچنین، الیگارش‌های اوکراینی که کنترل برخی معادن را در اختیار دارند، احتمالاً در برابر هرگونه واگذاری به شرکت‌های آمریکایی مقاومت خواهند کرد. بوروکراسی پیچیده اوکراین و محرمانه بودن اطلاعات مربوط به صنعت معدن نیز موانع دیگری هستند که اجرای هرگونه توافق را دشوار می‌کنند.
از نظر حقوقی نیز، طبق قانون اساسی اوکراین، منابع معدنی این کشور متعلق به مردم اوکراین هستند و واگذاری آن‌ها به یک کشور خارجی به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. برخی از مقامات اوکراینی پیشنهاد کرده‌اند که به جای واگذاری مستقیم معادن، یک شرکت مشترک تأسیس شود که از طریق اوراق قرضه سرمایه‌گذاری‌های آمریکا را جذب کند.
علاقه آمریکا به منابع معدنی اوکراین بخشی از رقابت جهانی برای کنترل زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی است. اگرچه ترامپ قصد دارد این منابع را هرچه زودتر تحت کنترل آمریکا درآورد، اما چالش‌های فنی، حقوقی و سیاسی متعددی بر سر راه این هدف وجود دارد. حتی اگر اوکراین در نهایت با واگذاری بخشی از منابع خود موافقت کند، استخراج و بهره‌برداری از این معادن چندین سال زمان خواهد برد. این مسئله باعث شده که برخی کارشناسان معتقد باشند ترامپ ممکن است به جای استخراج منابع جدید، به دنبال مصادره پروژه‌های معدنی موجود باشد. بااین‌حال، این تصمیم بدون شک با مقاومت داخلی و بین‌المللی شدیدی مواجه خواهد شد.
این یادداشت بر اساس گزارش اکونومیست نوشته شده است.